1. Những chuyển biến tích cực     

        Kỳ kiểm tra tiếng Hàn trên máy tính quý III năm 2015 dành cho người lao động hết hạn hợp đồng lao động về nước đúng hạn có nguyện vọng trở lại Hàn Quốc làm việc có 1.444 người đăng ký tham dự. Đây là số lượng đăng ký tham dự đông nhất của một kỳ kiểm tra tiếng Hàn trên máy tính kể từ khi chương trình này được triển khai vào tháng 12/2011. Việc gia tăng số lượng người lao động đăng ký dự kiểm tra tiếng Hàn cũng là “nhiệt kế” phản ánh sự gia tăng số lượng người lao động chấp hành hợp đồng, về nước đúng hạn trong khoảng thời gian này. Cũng trong quý III/2015, tỉ lệ người lao động hết hạn về nước đúng hạn đã có những tín hiệu chuyển biến khá tích cực, tỉ lệ lao động hết hạn hợp đồng lao động không về nước trong tháng 07/2015 là 29.74% lần đầu tiên giảm xuống dưới mốc 30%, trong tháng 08 và tháng 09, tỉ lệ này cũng ở xung quay mức 30%. Những số liệu này lại càng có ý nghĩa trong bối cảnh quý III/2015 có 4.271 người lao động hết hạn hợp đồng lao động phải về nước (chiếm hơn 50% tổng số lao động hết hạn trong năm 2015).

         Trao đổi với chúng tôi chị Trần Thị Tuyết Hằng cán bộ tư vấn Trung tâm Hỗ trợ người lao động nước ngoài thành phố Gimhae cho biết những tình nguyện viên cốt cán của chị - những người có thời gian gắn bó lâu dài với Trung tâm trong các hoạt động tình nguyện – xã hội gần đây hế hạn hợp đồng đã về nước gần hết, chị đang phải kết nối, đào tạo những tình nguyện viên mới để hỗ trợ các hoạt động của cộng đồng người Việt tại Trung tâm. Xu hướng người lao động hết hạn hợp đồng lao động về nước tăng mạnh trong thời gian gần đây cũng là phản ánh của chị Ngọc Anh – cán bộ tư vấn của Trung tâm Hỗ trợ người lao động nước ngoài thành phố Inchoen – một trong những địa phương tập trung đông người lao động Việt Nam.

          2.Những nguyên nhân của sự thay đổi.

         Một thực tế mà bất cứ người lao động Việt Nam nào đang làm việc tại Hàn Quốc cũng thể nhận thấy là cư trú và làm việc bất hợp pháp tại Hàn Quốc bây giờ không còn “dễ thở” như vài năm trước đây. Thông tin về các đợt truy quét của cơ quan xuất nhập cảnh hầu như xuất hiện liên tục trên các phương tiện truyền thông và các trang mạng xã hội. Việc bị bắt giữ, trục xuất không còn là việc may rủi mà trong đó rủi ít,may nhiều nữa mà nó có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Hết giờ làm việc là về nhà, hạn chế đến những địa điểm công cộng đông người, không sử dụng các phương tiện cá nhân, có lẽ là những giải pháp mà nhiều người lựa chọn để giảm rủi ro bị bắt giữ tuy nhiên điều đó đồng nghĩa với việc hạn chế tự do cá nhân, cuộc sống xa nhà vốn đã thiếu thốn tình cảm lại càng trở nên đơn điệu và nhàm chán.

        Cũng trong bối cảnh này, các chính sách hỗ trợ người lao động tiếp tục được triển khai đẩy mạnh, việc Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội và Bộ Việc làm và Lao động Hàn Quốc tái ký Bản ghi nhớ đặc biệt theo đó cho phép người lao động hết hạn hợp đồng lao động về nước đúng hạn, đạt yêu cầu qua kỳ kiểm tra tiếng Hàn trên máy tính được giới thiệu hồ sơ cho các doanh nghiệp mới lựa chọn, đã giải tỏa được băn khoăn lo lắng của rất nhiều người lao động hết hạn hợp đồng vào năm 2015. Trên thực tế cũng đã có rất nhiều người lao động tái nhập cảnh làm việc cho các doanh nghiệp mới, đến hết tháng 09/2015 trong số gần 3.500 người lao động nhập cảnh Hàn Quốc có hơn 1.000 người thuộc diện tái nhập cảnh.

        Một bạn lao động có nick “Hồng Quân Vũ” chia sẻ trên trang Fanpgae của Văn phòng Quản lý lao động Việt Nam như sau “Giờ bắt bất hợp pháp mạnh, với hồ sơ mới cũng không còn nhiều, mọi người cứ về thi lại, công ty cũ không nhận thì công ty mới sẽ nhận, tỉ lệ sang được là rất cao, bạn mình cũng có rất nhiều người được công ty mới nhận” Bạn Vũ cũng cho biết, công ty đề nghị ở lại làm việc bất hợp pháp rồi sẽ cho năm triệu won để nộp phạt (nộp phạt vi phạm hành chính đối với những người hết hạn hợp đồng lao động không về nước theo Nghị định 95/2013/NĐ-CP) nhưng bạn vẫn quyết định trở về, dù công ty không đủ điều kiện để tái tuyển dụng. Hiện nay Vũ đã tái nhập cảnh làm việc cho công ty mới.

         Bạn Tiêu Minh thì chia sẻ “ Trường hợp về thi lại được thì mừng lắm, mà đợi thì chắc hơi cay (hơi khó –pv)....vẫn phải về thôi vì bất hợp pháp bắt gắt quá”

          Cùng với đó, công tác thông tin tới người lao động và gia đình người lao động được triển khai thường xuyên, người lao động được tiếp cận các thông tin chính thống, được giải đáp, tư vấn các vấn đề vướng mắc. Vì vậy đa số người lao động đã nhận thức được đâu là giá trị lợi ích lâu dài và bền vững, đâu là những giá trị trước mắt, ngắn hạn và không đảm bảo, thông qua đó tuân thủ hợp đồng lao động, về nước đúng hạn.

         Anh Nguyễn Võ Hiếu - ở Daegu chia sẻ “ Em sắp hết hợp đồng, em sẽ về nước và đăng ký thi lại tiếng Hàn trên máy tính, nếu sang lại được thì cũng tốt, trong thời gian chờ đợi sẽ xin việc làm tại một công ty Hàn Quốc, nếu công việc tốt thì sẽ làm việc ở nhà để chăm lo gia đình, thực ra, đi Hàn Quốc em chỉ xếp là cơ hội thứ hai, có như thế mình mới có tâm lý thoải mái trong cuộc sống và tính toán được kế hoạch lâu dài”

          3. Những điều suy ngẫm.

         Giảm tỉ lệ người lao động hết hạn hợp đổng lao động không về nước là nhiệm vụ mang tính thường xuyên, liên tục, hiện còn nhiều thách thức, khó khăn cần sự phối hợp hành động của các cơ quan liên quan trong và ngoài nước.Và quan trọng hơn, để đạt được hiệu quả bền vững lâu dài, cần sự chuyển biến về nhận thức và xây dựng niềm tin trong mỗi người lao động - niềm tin vào hệ thống chính sách, các cơ quan hỗ trợ và niềm tin vào khả năng của chính bản thân mình. Từ đó, xóa đi những lo lắng mơ hồ về tương lai sau khi hết hạn hợp đồng. Chia sẻ của bạn Lê Hoài Nam tại Hwaseong rất đáng để nhiều bạn phải suy ngẫm“ Thời gian tại làm việc tại Hàn Quốc là khoảng thời gian tích lũy từ tài chính đến kỹ năng, kinh nghiệm làm việc nhưng đây chỉ là ngắn hạn, còn phát triển sự nghiệp lâu dài là ở Việt Nam, dù ở nhà thu nhập có thấp hơn nhưng còn có điều kiện để chăm sóc gia đình – điểm tựa và động lực trong cuộc sống của mỗi người”

          Đối với mỗi người lao động, chuẩn bị cho một sự trở về trọn vẹn khi hết hạn hợp đồng lao động là chuẩn bị từ khi bắt đầu ra đi, trong hành trang của mỗi người ngoài những đồ dùng cá nhân, sự lạc quan về một tương lai tốt đẹp trong một vài năm tới, còn cần ý chí quyết tâm, những định hướng về sự nghiệp lâu dài để phấn đấu. Có như thế những năm tháng tại Hàn Quốc sẽ là thời gian quý báu để trải nghiệm, tích lũy tài chính, rèn luyện nâng cao tay nghề, trình độ tiếng Hàn, chuẩn bị cho tương lai của 10 hoặc 20 năm sau đó.

         Tin rằng, trước những vận động về chính sách, tình hình kinh tế xã hội tại Việt Nam và Hàn Quốc, trở về nước đúng hạn sẽ là lựa chọn đúng đắn của ngày càng nhiều người lao động.